استان گلستان

بر اساس کاوش های باستانی، استان گلستان دارای تمدنی با قدمت ۶ هزار ساله می باشد. این استان از شرق به استان خراسان شمالی ، ازغرب به استان مازندران ، ازجنوب به استان سمنان و از شمال به کشور جمهوری ترکمنستان متصل می باشد. هم اکنون مساحت این استان بالغ بر ۲۲ هزار کیلومتر مربع بوده و
حدود ۳/۱ درصد از مساحت کل کشور را شامل می گردد. از این سطح ، حدود۶۳۰ هزار هکتار را زمین زراعی، قریب۴۳۰۰۰۰ هکتار را جنگل، ۱۱۲۶۰۰۰ هکتار را مرتع و در مجموع حدود ۷۰% از سطح استان را منابع طبیعی تشکیل می دهد.
استان با توجه به موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی خاص خود از ارتفاع ۲۷- متر تا ۳۷۵۰ متر، دارای تنوع آب و هوایی و پوشش گیاهی گسترده ای می باشد .در قلل مرتفع کوه ها آب و هوای معتدل و سرد کوهستانی،در کوهپایه ها و قسمت مرکزی آب و هوای معتدل مرطوب وجود داشته که در نیمه شمالی استان به آب و هوای معتدل نیمه خشک تبدیل می گردد. در فصل زمستان به علت پیشروی توده های سرد شمالی، دمای هوا کاهش یافته، سبب کاهش بارش برف در ارتفاعات و باران در جلگه می شود ؛ بطوریکه در زمستان میزان بارندگی از ۲۰۰ الی ۷۰۰ میلی متر در نوسان است .لذا میزان آبهای سطحی در استان ۲/۱ میلیارد مترمکعب و میزان آب های زیرزمینی حدود۳/۱ میلیارد متر مکعب در سال می باشد.
مجاورت دریای خزر و رشته کوه های البرز سبب گشته که به تبعیت از شرایط آب و هوایی از خط ساحلی دریای خزر تا قلل مرتفع و با توجه به افزایش ارتفاع پوشش گیاهی متنوعی به صورت نوارهای مشخص ایجاد گردد، لذا ارتفاعات بیش از ۱۵۰۰متر پوشیده از چمنزار و مراتع کوهستانی و ارتفاعات کمتر از ۱۵۰۰متر پوشیده از جنگل های انبوه پهن برگ بوده ولی وجود جنگل های سوزنی برگ ارس و سرخدار زیبایی های خاصی به منطقه افزوده است. جلگه پوشیده از محصولات زراعی و کشاورزی بوده و سپس از حدود شمال گرگانرودتا مرز کشور ترکمنستان بیشتر از گیاهان مراتع استپی پوشیده شده است .تنوع پوشش گیاهی سبب شده که استان علاوه برآنکه محل پرورش و نگهداری حدود ۶/۳ میلیون واحد دامی خود بوده محل امنی برای دام های عشایری استان های مجاوردر فصول سرد سال نیز باشد.

امروزه اقتدار و استقلال ملی به عنوان آرمان یک ملت بیدار در کنار نقش منحصر به فرد و با اهمیت بخش کشاورزی و دست آورد های آن در تحقق این آرمان مقدس معنا می یابد. بخش کشاورزی در راستای اعتلای اسقلال و خود کفایی کشور ، پیشگام جریان توسعه بوده و اغراق نیست اگر بگوییم به واسطه توانمندی های بالفعل و بلاقوه آن می توان این بخش را تکیه اقتصاد ملی نامید.لذا کشاورزی یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی این استان بوده و به علت وجود مناطق مستعد کشاورزی و کشت و زرع محصولات مهم از قبیل: گندم، جو، سویا، آفتابگردان،کلزا، پنبه،ذرت و … به عنوان یکی از قطب های مهم کشاورزی و دامپروری کشور محسوب می گردد، به گونه ای که در تولید بسیاری از محصولات استراتژیک نظیرگندم، سویا، جو، کلزا، پنبه و تولید فرآورده های دامی (شیر، گوشت و تخم مرغ)، سهم به سزایی در کشور داشته و رتبه های اول تا چهارم کشور را به خود اختصاص داده است.
با توجه به اهمیت پژوهش و تحقیق در توسعه جوامع بشری ، بدون تردید توسعه کشاورزی استان گلستان نیز به سهم خود مرهون انجام تحقیقات کاربردی، آموزش وترویج یافته های تحقیقاتی بوده که درطی چند دهه فعالیت بخش های تحقیقاتی مختلف در استان صورت گرفته است .
نخستین واحد و هسته تحقیقاتی در استان در سال ۱۳۳۹ تحت عنوان” اداره اصلاح و تهیه نهال و بذر گرگان و گنبد” شکل گرفت. در ادامه فعالیت ، سایر بخش ها و واحدهای تحقیقاتی به این مجموعه اضافه شدند تا این که سرانجام با رشد و توسعه استان وگسترش دامنه فعالیت های تحقیقاتی ، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان به وضعیت کنونی در سال ۱۳۸۳ شکل گرفت. هم اکنون این مرکز با دارا بودن ۸ بخش و ۴ واحد تحقیقاتی و با عنایت به حضور و بهره مندی از فعالیت های علمی و پژوهشی بیش از ۶۰ نفر عضو هیأت علمی در مقاطع تحصیلی دکتری تخصصی ، دکتری حرفه ای ، کارشناسی ارشد، ۶۰ نفر محقق و کارشناس، حدود ۵۰ نفر کاردان و تکنیسین و با حمایت و همیاری بیش از ۱۰۰ نفر نیروی اداری و پشتیبانی، به ارایه و پیشنهاد پروپوزال و اجرای سالانه بیش از ۳۰۰-۲۵۰ طرح و پروژه تحقیقاتی ملی و استانی درحال انجام وظیفه می باشد، که بدین منظور علاوه بر استفاده از امکانات موسسات پژوهشی و تحقیقاتی مادر در کشور، از پتانسیل های موجود در ۱۰ ایستگاه تحقیقاتی و ۱۰ آزمایشگاه تخصصی در کنار سایر امکانات استانی و کشوری خود بهره می برد.
شرایط و فعالیت های تحقیقاتی همکاران مرکزسبب گشته که نتایج بدست آمده را در طول سال به صورت گزارشات نهایی، مقالات علمی ـ پژوهشی در مجلات بین المللی وتحقیقاتی ، ارایه شده و یا درقالب کارگاه های آموزشی ، ایراد سخنرانی های علمی در همایش و کنگره های بین المللی ،داخلی و خارجی ، برپایی نمایشگاه های تخصصی، بازدیدهای علمی، همکاری فعال در پروژه های دانشجویی و فعالیت های ترویجی (برگزاری روز مزرعه و هفته انتقال یافته ها، نشریات فنی و ترویجی و …) در دسترس و استفاده بهره برداران قرار دهند . همکاری باسایر موسسات آموزش عالی استان از دیگر فعالیت های محققین مرکز می باشد.

اقلیم استان

شکل ناهمواری‌های استان گلستان به گونه‌ای است که به روشنی می‌توان آن‌ها را به دو قسمت جلگه‌ای و کوهستانی تقسیم کرد. امتداد و جهت رشته کوه‌های البرز،‌ به صورت دیواری مرتفع در مسافتی طولانی، خط ساحلی و جلگه‌های کناره‌ای دریای خزر را محصور کرده است، بدین علت، تقریباً در سراسر استان شیب زمین از ارتفاعات به سوی جلگه و دریای خزر (از شمال به جنوب به سوی سواحل جنوبی و از شرق به غرب به سوی سواحل شرقی دریا) کاهش می‌یابد. در محل تلاقی جلگه و کوهپایه‌های شمالی البرز، به علت شدت فرسایش و تراکم آبرفت، قسمتی از ناهمواری‌های قدیمی به وسیله رسوبات جدیدتر پوشیده شده و تنها در بعضی نقاط به صورت تپه ظاهر شده‌اند. در قسمت‌های پائین دست جلگه‌ای سواحل جنوبی و شرقی دریای خزر، تپه‌های ماسه‌ای ساحلی تحت تأثیر نسیم دریا و بادهای محلی، تشکیل شده و سدی طبیعی و کم ارتفاع بین دریا و جلگه پدید آورده‌اند. پدیده تشکیل تپه‌های ماسه‌ای در حال حاضر فقط در سواحل جنوبی خزر انجام می‌شود، در حالی که در سواحل شرقی، ( از بندر ترکمن تا ارتفاعات غربی خراسان) در سطح جلگه، تپه‌های ماسه‌ای سخت و تثبیت شده‌ای وجود دارند که در گذشته‌های دور تشکیل شده‌اند. همچنین در قسمت جلگه‌های استان گلستان رسوبات ضخیم لُسی به صورت تپه ماهور نسبتاً مرتفع در آمده‌اند. حداکثر گسترش غربی این رسوبات به شهرستان‌های بهشهر و نکا در استان مازندران محدود است.

رشته کوه‌های البرز که بر اثر کوهزای آلپی دوره‌ ترشیاری تشکیل شده است، در طول بیش از ۷۵۰ کیلومتر، جلگه‌های ساحلی استان مازندران و استان گلستان را از قسمت داخلی ایران جدا نموده است. نیمه شرقی البرز، بین دره رود بابل تا دره خوش ییلاق (مسیر رود نوده که شاخه‌ای از رود گرگان است) قرار دارد و به تدریج در جهت شمال شرق از ارتفاع آن‌ها کاسته می‌شود. رشته جنوبی، شامل کوه‌های «ابرکوه» است که بلندترین نقطه آن در «قله شاوار» به ۳۹۴۵ متر می‌رسد. رشته شمالی، «شاهکوه» نام دارد که به صورت دیواری در مقابل جلگه‌ گرگان قرار دارد و ارتفاع آن در قله پیرگردکوه حدود ۳۲۰۴ متر است. دنباله البرز شرقی به تدریج در شرق و شمال شرقی استان به کوه‌های آلاداغ و به قسمت‌های غربی کپه داغ متصل است.

در حوالی جنگل گلستان کوه‌های نسبتاً مرتفعی از جمله کوه نارچی به ارتفاع ۲۴۰۰ متر، و در شمال و شمال شرقی رشته‌کوه‌های کم ارتفاعی مانند گلی داغ (کمتر از ۱۰۰۰ متر) و نارلی داغ تا نوار مرزی ترکمنستان پراکنده‌اند که به وسیله شاخه‌های رود گرگان و اترک به شدت بریده شده‌اند.

در پیدایش و گسترش جلگه‌های ساحلی استان گلستان، عواملی از قبیل میزان آب و وسعت حوضه رودها، شیب بستر رودها، مقاومت سنگ‌ها و عمق دریا مؤثر بوده‌اند. این عوامل در هر نقطه، با توجه به شرایط محلی، به نسبت‌های مختلفی با هم ترکیب شده و توجیه‌کننده ویژگی‌ها و تفاوت‌های محلی و ناحیه‌ای جلگه ساحلی هستند.

استان گلستان، با توجه به موقعیت جغرافیایی خود، تحت تأثیر عرض جغرافیایی، ارتفاع و امتداد رشته کوه‌های البرز، ارتفاع سطح زمین، دوری و نزدیکی به دریا، بیابان‌های جنوبی ترکمنستان، وزش بادهای محلی و ناحیه‌ای و پوشش متراکم جنگلی قرار می‌گیرد. بدین جهت، با این که وسعت کمی دارد و برخلاف عموم که آب و هوای آن را در کل معتدل می‌دانند، آب و هوای گوناگونی دارد.

شمال شرق استان، به ویژه در شرق دریای خزر و حدفاصل گرگان رود تا مرز ترکمنستان، به علت دوری از اثرات دریای خزر، کاهش ارتفاعات البرز شرقی، وسیع بودن جلگه ساحلی و نزدیکی به بیابان‌های قره قوم و قزل قوم در جمهوری‌های آسیای میانه، تغییرات محسوسی در آب و هوای معتدل مرطوب خزری (خزری شرقی) پدید می‌‌آید و شرایط خشکی و گرمای هوا تشدید می‌شود و رفته رفته به اقلیم نیمه خشک (نیمه بیابانی) تبدیل می‌شود و میزان بارندگی سالانه کاهش می‌یابد. همچنین به علت کاهش رطوبت هوا، دامنه گرما افزایش می‌یابد و اختلاف شدیدی بین دمای شب و روز و دمای سردترین و گرم‌ترین ماه‌های سال به وجود می‌‌آید که مشخصه اصلی آن، تابستان‌های گرم و خشک طولانی (۵ تا ۶ ماه) و زمستان‌های نسبتاً سرد و بارانی است. به علت پیشروی توده هوای سردسیری، تعداد روزهای یخبندان آن نیز بیشتر است، ولی ریزش برف به ندرت اتفاق می‌افتد. به علت نزدیکی به ارتفاعات شرقی، از جمله شهرهای کلاله و مینودشت، تغییرات دیگری در آب و هوای استان ایجاد می‌شود و با افزایش باران و اعتدال دما، شرایطی مشابه آب و هوای معتدل مرطوب خزری پدید می‌آید.